Бутунжаҳон Соғлиқни сақлаш ташкилоти томонидан охирги йилларда силнинг ўта хавфли бацилла тарқатувчи турлари ўсиб бораётганлиги қайд этилган.

Айни вақтда ер юзидаги аҳолининг учдан бир қисми сил билан зарарланган, ҳар йили 8-10 млн. киши шу дарддан касалланади, 2,5-3 млн. киши силдан ўлади. Хавфли вазият Россия, Қозоғистон ва Ўрта Осиё давлатларида ҳам мавжуд.

Сил касаллиги – бу сурункали, юқумли ижтимоий касаллик бўлиб, унинг қўзғатувчиси 1882 йилнинг 24 мартида буюк немис олими Роберт Кох томонидан аниқланган. Шу сабабли 24 март куни бутун жаҳонда сил касалликларига қарши курашиш куни деб эълон қилинган. Сил микробактерияси ташқи муҳит таъсирига ўта чидамли бўлганлиги сабабли табиатда кенг тарқалган. Сил микроби тарқатувчи манба бўлиб, очиқ турлари билан касалланганлар инсон ҳамда уй ҳайвонлари ҳисобланади. Асосий юқиш йўли нафас олиш ва ошқозон-ичак аъзоларидир.

Тиббиёт асосчилари кўрсатмаларига кўра силга чидамлилиги (иммунитети) юқори бўлган организмга тушган микроб унинг касалликка қарши курашиш хусусиятини йўқотади. Аксинча, заиф организмга сил микроби қайта-қайта тушган ҳолларда унинг тарқалиш жараёни жадаллашиб, сил микробактерияси турли аъзоларга қўнади ва касаллик ривожланади. Биринчи ўринни ўпка сили, кейинги ўринларни суяк, буйрак, жинсий ва ички аъзолар сили эгаллайди. Бугунги кунда асосий мақсад касаллик тарқатиш эҳтимоли юқори бўлган беморларни мумкин қадар тезроқ аниқлаб, уларни даволаб, касалликни бошқаларга юқтириш хавфини йўқотишдан иборат.

Кўзланган мақсадга эишиш учун ҳар бир шахснинг, оила ва жамоа аъзоларининг ушбу хасталик тўғрисидаги тушунчаси ва билим даражаси катта аҳамиятга эга, чунки сил касаллиги аста-секин – ойлар, йиллар давомида ривожланади. Шифокор эрта аниқланган беморнинг тўла даволанишини кафолатлайди.

Силнинг ривожланишига туртки бўладиган омиллар бетартиб турмуш тарзи, руҳий изтироблар, зарарли одатлар (ичкиликбозлик, кашандачилик, гиёҳвандлик) ўткир ва сурункали инфекциялар, оғир кечувчи касалликлар (ОИВ, қанд касаллиги, сурункали ўпка касалликлари, ошқозон яраси ва ҳ.к) киради. Ушбу омиллардан атиги биттаси бўлган ҳар бир шахс албатта шифокорга мурожаат қилиб, махсус текширишлардан ўтиши шарт.

Сил касаллиги ривожланиши жараёнида дастлаб қувватсизлик, иштаҳанинг пасайиши, озиб кетиш, тана ҳароратининг кўтарилиши, кейинчалик йўтал, балғам ажралиш, кўкрак соҳасида оғриқ ва ҳатто қон тупуриш каби белгилар кузатилади. Силнинг дастлабки белгилари бўлган даврда киши ўз аҳволига эътиборсизлик билан қарайди, шифокорга мурожаат қилмайди, ёки мустақил даволанишга уринади.

Йўтал, балғам пайдо бўлиши ўпка силига хос бўлиб, агар улар 2-3 ҳафтадан кўп давом этса бемор дарҳол шифокорга мурожаат қилиб, қон ва балғам таҳлили ва флюрографиядан ўтиши лозим.

“Касалликни даволанишдан кўра унинг олдини олиш афзал” эканлиги тиббиётда тасдиқланган. Силнинг олдини олишда БЦЖ ёрдамида чақалоқлар эмланади, силга мойил кишиларда химиопрофилактика ўтказиш, сил беморлари бўлган хонадонларда жорий ва якунловчи зарарсизлантириш билан бирга организмни чиниқтириш, санитария-гигиена қоидаларига риоя қилиш, вақтида тўйимли овқатланиш, дам олиш каби соғлом турмуш тарзини аҳамияти ҳам каттадир.

М.ШУКУРОВА, Туман тиббиёт бирлашмаси силга қарши курашиш бўлими мудири, олий тоифали физио-педиатр

А.УЗОҚОВ, тиббиёт фанлари номзоди