Безгак - хавфли юқумли касалликдир. Уни жуда кичик паразитлар плазмодийлар кўзғатади. Уларни фақат микроскоп остида кўриш мумкин. Плазмодийлар энг содда жониворлар синфига мансуб бўлиб, инсон қонида яшаб кўпаяди. Улар қизил қон таначаларида - эритроцитлар ичида кўпайиб, уларни ёрилишига ва ҳалок бўлишига олиб келади ҳамда қон ишлаб чиқариш, асаб, юрак, қон томир тизими ва организмнинг бошқа тизимларини ишдан чиқаради. Баъзан касаллик шунчалик оғир кечадики, агар ўз вақтида даволанмаса ўлим билан тугаши мумкин. Одатда безгак касаллигини юқтирганлар сўнгги 2-3 кунда юқори тана ҳароратидан шикоят қилади.

Шунингдек, улар бош ва бўғимлар, тана кўз косаларидаги оғриқ ҳолсизланиш, кўнгил айниши, йўталдан шикоят қилишлари мумкин. Кўпинча касалликнинг бошланиш даври оддий шимоллаш белгиларини эслатади. Кичик ёшдаги болалар ҳар доим ҳам уларни нима безовта қилаётганлигини айта олмайдилар. Шу боис болаларнинг оналари фарзандининг ҳарорати баландлиги, танаси иссиқлиги ва иштаҳаси йўқлигидан шикоят қиладилар.
Ушбу касалликка чалинган болаларда кўпинча қусиш ҳолатлари учрайди. Агар ҳарорат баланд бўлса, болаларда томир тортишиш кузатилиши мумкин, бу жуда хавфли аломатдир.
БЕЗГАКНИНГ АСОСИЙ БЕЛГИЛАРИ:
1. Танани вақти-вақти билан иситмалаши (безгак хуружи)
2. Жигар ва қора талоқнинг катталашиши.
3. Камқонлик.
Ҳозирги пайтда безгак қўзгатувчиларнинг 4 та тури, яъни: уч кунлик безгак, тўрт кунлик безгак, тропик безгак ва овал безгак аниқланган.
Безгак касаллиги соғлом инсонга Анофелес турига мансуб чивинларнинг чақиши орқали ўтади. Бундай чивинларни яна безгак чивинлари деб ҳам аташади.
Чивин безгакка чалинган одамни чаққанида, унинг ошқозонига сурилаётган қон билан биргаликда паразитлар тушади. Паразитлар бир неча кун чивин организмида ривожланади ва у юқумли паразит ташувчисига айланади. Соғлом одамни чивин чаққанда унинг сўлаги орқали паразитлар одам қонига тушади ва аниқ бир вақт ичида касаллик белгилари пайдо бўлади.
Безгакдан ҳимоя қилиш ва касалликни олдини олиш мумкин. Безгак фақатгина безгак чивинлари мавжуд жойларда тарқалади. Шунинг учун чивинларни кўпайиши ва чақишига қарши кураш чоралари қўлланилиши керак.
Бунинг учун деразаларни махсус ҳимоя тўрлари билан қоплаш, кечки пайт кўчага чиқишда тўлиқ ёпиқ, рангли кийим кийиш лозим. Шунингдек, махсус электр мосламалар ёки физик омиллар ёрдамида чивинларни қўрқитувчи спирал ва пластиналар қўллаш тавсия этилади. Тананинг очиқ қисмларига репеллеитлар-чивинларни ҳайдовчи воситаларни суртиш ҳам касалликни олдини олади.

А.ТУРДИЕВ,
туман ДСЭНМ бош врачи
И.ЖАЛОЛОВ,
паразитология бўлими мудири